Wat zijn neurotransmitters en wat doen ze in je hersenen?

Hoe werken zenuwcellen?

Allereerst is het handig om iets meer informatie over je hersencellen te hebben. Elke hersencel is gelijktijdig ook een zenuwcel. Je hebt hier ongeveer 125 miljard van. Elke zenuwcel heeft een soortgelijke opbouw bestaande uit een cellichaam met een (cel)kern, een lange uitloper, die we de axon noemen en meerdere kleine uitlopers die we de dendrieten noemen[1]Hersencellen en Neurotransmitters / Anatomie en functie uitleg / Achtergrondinformatie | Hersenletsel-uitleg.nl. (z.d.). Hersenletsel-uitleg.nl. Geraadpleegd op 17 augustus 2022, van … Continue reading.

Elke zenuwcel heeft slechts één axon. Deze stuurt namelijk informatie van een punt naar de ander. Zo krijgen andere hersencellen dezelfde informatie en je ruggenmerg uiteindelijk ook. De dendrieten komen in grotere hoeveelheden omdat zij informatie opvangen en dat doorsturen naar de celkern. Deze stuurt dan de informatie weer door via de axon. De dendrieten zijn als een soort tentakels die overal uitlopers hebben en via deze manier zoveel mogelijk informatie kunnen opvangen. Uiteindelijk heb je ook nog synapsen. Dit zijn de verbindingspunten tussen de dendrieten en de axonen.

Toch is niet elke zenuwcel hetzelfde. Er bestaan namelijk wel minimaal drie verschillende soorten:

• Sensorische zenuwcellen die signalen doorsturen naar het centrale zenuwstelsel (zoals het ruggenmerg).
• Interneuronen die signalen naar andere zenuwcellen binnen het centrale zenuwstelsel sturen.
• Motoneuronen die signalen naar spieren en klieren sturen.

Wat zijn neurotransmitters en welke rol spelen ze binnen je zenuwstelsel?

Neurotransmitters zijn signaalstoffen of overdrachtsstoffen die signalen doorgeven via de synapsen in je zenuwcellen[2]Silbernagl, S., Despopoulos A. & Steen, J.C. van der (1998). Sesam Atlas van de fysiologie. (11de druk). Baarn: Bosch & Keuning.. Ook kunnen ze signalen overdragen van motorische zenuwcellen naar de spieren zelf. Een neurotransmitter moet echter aan een viertal eisen voldoen voordat het officieel een neurotransmitter mag heten[3]Kandel, ER; Schwartz JH, Jessell TM (2000). Principles of Neural Science, 4th ed., New York: McGraw-Hill; ISBN 0-07-112000-9. Zo moet het:

1. Aangemaakt worden in de zenuwcel (synthetiseren)
2. Het moet aanwezig zijn bij het uiteinde van een zenuwcel en in de juiste hoeveelheid afgegeven worden dat het herkend wordt bij de volgende zenuwcel waarbij het overgebracht wordt.
3. Wanneer er van buitenaf een stof afgescheiden wordt, moet het eenzelfde grote hoeveelheid stof van binnenuit afscheiden.
4. Het heeft een specifiek mechanisme voor het verwijderen van de stof op de plek waar de neurotransmitter actief is.

Neurotransmitters zijn dus erg nauw verbonden met het zenuwstelsel. Je kan ze daarom ook eigenlijk niet missen, omdat je lichaam dan niet in staat is om voldoende informatie over te geven.

Wanneer een neurotransmitter zijn doel heeft volbracht, wordt deze afgebroken door de enzymen die in de synapsen aanwezig zijn. In sommige gevallen, zoals bij serotonine, wordt de stof juist heropgenomen en hergebruikt.

Wat zijn neurotransmitters: Stimulatie en Remming

Over het algemeen hebben neurotransmitters twee functies: stimuleren en remmen. Het gaat dan niet zozeer om je eigen gevoelens, maar juist op het effect dat zij hebben op de zenuwcel waarmee ze verbonden zijn. Eén van de meest bekende stimulerende neurotransmitters is glutamaat en één van de meest bekende remmende neurotransmitters is GABA. De stoffen die stimuleren noemen we normaal gesproken agonisten. Stoffen die remmen, noemen we antagonisten. Medicijnen en sommige stoffen in onze voeding kunnen van invloed zijn op de werking van de neurotransmitters.

Over het algemeen creërt je lichaam een balans tussen de hoeveelheid stimulerende en remmende neurotransmitters om goed te functioneren. Wanneer er echter een verstoring optreed, kan dit een oorzaak zijn van epilepsie.

Bekende neurotransmitters en hun werking

De meeste mensen weten dat serotonine, dopamine en GABA neurotransmitters zijn. Toch is de exacte functie hiervan niet altijd bekend. Daarom hebben wij een lijst gemaakt van een aantal bekende neurotransmitters en hun werking in ons lichaam. Zo weet je precies wat ze doen en waarom je ze nodig hebt.

1. Serotonine

Serotonine is een licht-stimulerende neurotransmitter dat van invloed is op veel mentale functies. Denk hierbij aan je geheugen, je stemming, eetlust, zelfvertrouwen, emoties en slaappatroon. Het helpt daarbij ook bij het verwerken van pijnprikkels. Het komt voor op verschillende plekken in je hersenen, maar het loopt ook door naar je prefrontale cortex. Naast je hersenen, komt serotonine ook voor in bloedplaatjes door je gehele lichaam. Het helpt hier bij het vernauwen van de bloedvaatjes op een lokaal niveau, zoals wanneer je last hebt van een wondje. Hierdoor stroomt het bloed minder naar die plek en kan het bloed van de wond makkelijker stollen.

Wist je dat alcohol ook helpt bij de aanmaak van serotonine?

2. Adrenaline

Adrenaline is zowel een neurotransmitter als een hormoon. Het wordt in de medische wereld wel eens toegepast om het lichaam in noodsituaties te helpen. Je lichaam maakt het ook zelf aan in deze situaties. Adrenaline wordt over het algemeen in het bijniermerg geproduceerd, maar ook in bepaalde zenuwcellen. Het gaat vaak gepaard met angst en woede en het is schadelijk wanneer het, langdurig, in grote hoeveelheden, vrijkomt.

3. Wat zijn neurotransmitters: GABA

De officiële naam van GABA is Gamma-Aminoboterzuur. Het is een belangrijke remmende neurotransmitter dat in wel 30% van de transmissies tussen synapsen voorkomt. Het is betrokken bij de regulatie van de motoriek. Wanneer er teveel overactiviteit ontstaat binnen de zenuwcellen, helpt GABA om dit effect te remmen, waardoor alles weer rustiger verloopt. GABA wordt ook vaak als voedingssupplement ingezet omdat het onder andere helpt bij de regulatie van stress, slaap en de hormoonregulatie[4]Natural Foundation. (z.d.). GABA | Natura Foundation. Geraadpleegd op 17 augustus 2022, van https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/110/gaba.

Meer weten over GABA?

4. Dopamine

Dopamine is een belangrijk onderdeel van het zogenoemde “beloningssysteem” van je hersenen. Het wordt niet continu geproduceerd, maar komt juist vrij bij activiteiten die onze hersenen als fijn beschouwen (zoals seks, eten, drugs gebruiken of sporten). Hierdoor voel je je tevreden en beloond. Het zorgt er ook voor dat je sneller geneigd bent om deze activiteiten te herhalen om weer dat gevoel van dopamine te krijgen. Bij ziektes en aandoeningen zoals depressie, angststoornissen en ADHD functioneren de dopamine-afhankelijke hersengebieden minder goed, waardoor het beloningssyteem niet of weinig geactiveerd wordt. Bij verslavingen werkt het juist andersom[5]Herseninstituut. (2022, 19 april). Wat is dopamine? | Nederlands Herseninstituut – Master the Mind. Nederlands Herseninstituut. Geraadpleegd op 17 augustus 2022, van … Continue reading.

5. Wat zijn neurotransmitters: Acetylcholine

Acetylcholine is een stimulerende neurotransmitter die via het ruggenmerg bijdraagt aan het beheersen van de spieren. Wanneer de receptoren prikkels binnenkrijgen, weet je lichaam dat het moet bewegen. Je hebt het daarnaast ook nodig om je geheugen goed te kunnen laten functioneren.

6. Endorfine

Net als adrenaline is endorfine zowel een hormoon als een neurotransmitter. Dit stofje wordt door het lichaam zelf geproduceerd en het heeft opioïde functies met een pijnstillend effect. Deze neurotransmitter wordt geproduceerd tijdens lichamelijke inspanning, opwinding, orgasmes, pijn en zelfs pittig eten. Door de combinatie van het pijnstillende effect en een geluksgevoel lijken deze neurotransmitters erg op opiaten[6]Wikipedia-bijdragers. (2022a, mei 7). Endorfine. Wikipedia. Geraadpleegd op 17 augustus 2022, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Endorfine.

Wat gebeurt er wanneer er een disbalans in je hersenen is?

Een chemische disbalans in de hersenen komt voor wanneer er te veel of te weinig neurotransmitters voorkomen. De hippocampus en prefrontale cortex in je hersenen reguleren je emoties en gevoelens. Mensen met depressie, angstoornissen of andere mentale aandoeningen hebben vaak een andere opbouw of verstoorde opbouw in deze hersengebieden, inclusief de neurotransmitters die daarbij horen[7]Zhang, F. F., Peng, W., Sweeney, J. A., Jia, Z. Y., & Gong, Q. Y. (2018). Brain structure alterations in depression: Psychoradiological evidence. CNS neuroscience & therapeutics, 24(11), … Continue reading. Het is echter nog onduidelijk of deze aandoeningen veroorzaakt worden door de andere opbouw, of dat de verstoorde opbouw juist zorgt voor deze klachten.

Wel is het bewezen dat een verminderde en/of abnormale functie van de neurotransmitters in je hersenen kan leiden tot depressie klachten. Wanneer je last hebt van een disbalans van neurotransmitters in je hersenen, kan een arts, na diagnose, je helpen door SSRI’s voor te schrijven. Dit zijn serotonine heropname remmers en zij zorgen ervoor dat je hersenen juist weer voldoende serotonine, dopamine en norepinephrine aanmaken.

Lees hier meer over natuurlijke middelen tegen angst

Ook is het belangrijk om te kijken naar de medicatie die je al gebruikt. Sommige medicijnen kunnen namelijk de productie en functie van bepaalde neurotransmitters in de weg staan. Hierdoor kan je ook klachten ervaren. Mocht je hier veel last van hebben, dan kan een arts kijken naar een ander medicijn welke deze bijwerkingen niet of minder heeft.

Korte samenvatting – Wat zijn neurotransmitters?

Neurotransmitters zijn signaalstoffen die signalen doorgeven naar je zenuwcellen. Ze hebben twee functies: stimulatie en remming. Afhankelijk van de neurotransmitter, kan deze bijdragen aan stimulatie of remming van bepaalde stoffen. Bekende neurotransmitters zijn dopamine, serotonine, adrenaline en GABA. Wanneer je lichaam te weinig neurotransmitters heeft, kan je hier last van krijgen en kan je ook klachten van depressie of angststoornissen ontwikkelen.

Bekijk hier een informatie video over de vraag: Wat zijn neurotransmitters?